De complicaties van een dubbele nationaliteit

Oorspronkelijk geschreven in maart 2007, aan de actualiteit 
aangepast een deels herschreven in februari 2009.

Veel van de landjes waarover het in deze hoofdstukken gaat, geven een eigen paspoort uit. Uit een e-mail-wisseling met het bureau buitenlandse zaken van het staatje Sealand hierover, blijkt dat het paspoort van dat mini-staatje heel moeilijk te verkrijgen is, en dat het bovendien vrijwel altijd een erg beperkte geldigheidsduur heeft. Bij andere staatjes ligt dat anders. Vaticaanstad geeft haar paspoort bijvoorbeeld alleen als tweede paspoort uit, aan mensen die in het landje werkzaam zijn, en voor de duur dat zij daar werken. Dat zijn bijvoorbeeld mensen die in de diplomatie van het landje werken, maar ook onder andere de leden van de Zwitserse Garde, die het landje en de paus zelf bewaken.

Andere landjes gaan heel wat vrijzinniger met hun paspoortuitgifte om. Hutt River bijvoorbeeld, verkoopt haar paspoorten voor 250 Australische dollars (rond de 150 euro) aan passerende toeristen. Het paspoort van dat landje, dat door tweederde van de landen als geldig reisdocument wordt geaccepteerd, is ook vrij eenvoudig via internet te koop. Dit paspoort is gekoppeld aan de Hutt River-nationaliteit. Gevolg daarvan is dat van de ondertussen 20.000 mensen met deze nationaliteit, er slechts enkele mensen in het landje zelf wonen. De rest leeft verspreid over de hele wereld. Zo woont de enige politieagent van Hutt River in Zweden. Hij heeft tevens de Zweedse nationaliteit. 

Wanneer je als bezitter van meerdere paspoorten in een land verblijft, dan geldt voor het land waar je binnenkomt alleen de nationaliteit van het paspoort dat je bij binnenkomst laat zien. Woon je als iemand met zowel een Nederlands als een Belgisch paspoort in Nederland en ga je naar de VS, dan kun je vóór binnenkomst dus kiezen of je daar als Nederlander of als Belg wilt rondlopen. Dat geldt overigens in de meeste landen niet als één van die twee (of drie) paspoorten een paspoort is van het land waar men binnenkomt. In dat geval is het paspoort van het land zelf het paspoort waarmee wordt binnengereisd.

Gevoelskwestie
Behoren tot een nationaliteit is iets merkwaardigs. Het is voor een deel een gevoels-, eigenlijk een identiteitskwestie. Zoiets is lastig in wetgeving te vatten, en om die reden is het vaak ook niet al te eenduidig omschreven.

Het bezit van een tweede of een derde nationaliteit is niet iets wat je in alle gevallen kunt voorkomen. Bekend is het voorbeeld van een in Canada geboren kind van een Engelse vader en een Japanse moeder dat bij geboorte dwingend drie nationaliteiten verkrijgt. Volgens Canadese wetgeving hangt de nationaliteit van een kind af van het grondgebied waar hij/zij geboren wordt. Om die reden werd bij de geboorte van de Nederlandse prinsessen in Canada tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de ziekenhuiskamer waar dat gebeurde de diplomatieke status toegekend. Zodoende vonden die geboortes toch op Nederlandse bodem plaats en waren de prinsessen alleen Nederlands staatsburger. In Engeland echter is het de nationaliteit van de vader die een kind bij geboorte verkrijgt, en in Japan die van de moeder.

In 2007 hoorde ik advocate Britta Böhler in een interview over haar kandidaatschap voor de Eerste Kamer zeggen dat ze bij haar verhuizing naar Nederland tot haar spijt haar Duitse nationaliteit had moeten opgeven. Ineens vroeg ik me af: het was in Nederland toch toegestaan om meerdere nationaliteiten te bezitten?

Duur uitgevallen soevenir
Een interessante vraag in dat kader is natuurlijk: als je maar één nationaliteit mag hebben, breng je door het aannemen van bijvoorbeeld de Hutt River-nationaliteit, heel bewust, of gewoon omdat je het paspoort in een jolige bui als een wat duur uitgevallen souvenir van vakantie meebrengt niet je Nederlanderschap in gevaar? En loop je door zo'n paspoort niet het risico om net als iedere vreemdeling op een gegeven moment uitgezet te worden? Bij Hutt River is het bijvoorbeeld zo dat Australische ingezetenen hun recht op sociale verzekeringen en andere verworvenheden van het staatsburgerschap van Australië verspelen, zodra ze de Hutt River-nationaliteit aannemen.

De reden dat ik die vraag onder andere belangrijk vind, is dat ik in het hoofdstuk over Hutt River in eerste instantie melding maakte dat de mogelijkheid om zo'n paspoort aan te vragen gewoon bestaat. Ik wil natuurlijk die mensen die naar aanleiding van wat ik schrijf vrijmoedig zo'n paspoort aanvragen niet in een lastige situatie brengen. Daarnaast is de kwestie natuurlijk uiterst interessant.

Dat die vraag nog niet zo eenvoudig te beantwoorden was, bleek bij een belrondje dat ik kort daarop maakte langs verschillende mensen die daar verstand van zouden moeten hebben. Ik heb gebeld met zelfstandige advocaten, met het ministerie van Buitenlandse Zaken, een advocaat in het vreemdelingenrecht, en een topambtenaar van het ministerie van Justitie, waar ook de IND onder valt.

Hoewel niemand van al die mensen mij een garantie, of harde toezegging kon of wilde geven dat het zo'n vaart niet zou lopen, zijn er toch een paar aanknopingspunten die van belang zijn. Allereerst meldde de man van justitie mij, heel relevant, dat wanneer de landjes in kwestie door geen enkel groot land erkend zijn, wat inderdaad zonder uitzondering het geval is, dat het dan wel gek zou moeten gaan om iemand in zo'n geval op grond van zo'n paspoort het inwonerschap van Nederland (of welk ander land ook) te ontzeggen. Niet erkend zijn van zo'n land betekent hier juridisch: niet bestaan. Daarnaast is het ook nog zo, dat mensen die niet de Nederlandse nationaliteit bezitten desondanks wel het recht kunnen hebben om hun hele leven in Nederland te verblijven. Volgens de topambtenaar zou het wel zo'n vaart niet lopen. Toch was ook dit geen keiharde garantie dat je door een extra micro-natie-inwonerschap geen problemen krijgen zult.

Politici met een dubbele nationaliteit
Toen ik in 2007 mijn aantekeningen hierover alweer enigszins had afgesloten - ik wilde er in een later stadium weer op terugkomen - kwam de hele kwestie over de dubbele nationaliteit van de bewindslieden Albayrak, Aboutaleb en staatssecretaris Arib prominent in het nieuws. Voorop stond de vraag: mag iemand in een zo belangrijke positie voor ons allemaal wel een dubbele nationaliteit hebben?

Sommige politici vroegen zich hardop af of we niet sowieso een einde moesten maken aan de mogelijkheid om een dubbele nationaliteit te hebben. Helaas is dat niet mogelijk. In het internationaal verkeer zijn er een aantal situaties denkbaar waarbij iemand een tweede nationaliteit verwerft. Hoe dit gaat verschilt per land, maar je kunt zoals ik hierboven al in een voorbeeld beschreef een (nieuwe) nationaliteit bijvoorbeeld verkrijgen door naturalisatie, door afstamming van iemand met een bepaalde nationaliteit (bijv. Japan), door huwelijk met iemand van een bepaalde nationaliteit of door in een bepaald land geboren te zijn, ongeacht je afkomst of de nationaliteit van je ouders (Canada). Wanneer je een nieuwe nationaliteit verwerft, vervalt lang niet altijd je oude nationaliteit, en soms, zoals in het geval van bijvoorbeeld Argentinië en Marokko kan de nationaliteit van iemand zelfs niet op verzoek van die persoon zelf teniet worden gedaan. Daarnaast was het tussen 1 januari 1992 en 1 oktober 1997 in Nederland mogelijk om bij naturalisatie tot het Nederlanderschap je oorspronkelijke nationaliteit te behouden, waar ook op grote schaal gebruik van gemaakt is.

Pikant detail is verder dat België, waar een dubbele nationaliteit voor de meeste burgers in 2007 behalve volgens internationaal recht niet mogelijk is, juist wordt nagedacht om dit dubbele burgerschap voor Belgen mogelijk te maken. Hierbij wordt dan vooral gedacht aan de kinderen van Belgische emigranten die in bijvoorbeeld de VS zijn gaan wonen. Door die kinderen ook Belgische nationaliteit te laten behouden, zouden zij hun band met het moederland niet verliezen. Van het terugdraaien van de dubbele nationaliteit zal in Nederland niet zo snel sprake zijn. Omdat dit zoals hierboven al omschreven door internationale regels en afspraken sterk wordt bemoeilijkt. Bovendien moet je tegenwoordig bij het tot Nederlander naturaliseren toch al je oude nationaliteit (indien mogelijk) opgeven. De discussie hierover werd dan ook vooral gevoerd 'voor de bühne', en in het licht van bijvoorbeel aanstaande verkiezingen van dat moment.

Ten slotte...
Om op de risico's van de mini-staatjes terug te komen: ik ben geen jurist, maar ik heb wel een klein beetje van de juridische pap gegeten. In 2007 dacht ik dat je met een nationaliteit van Hutt River, van Seborga of van Sealand naast je Nederlanderschap niet heel veel kans zou lopen op problemen. Niettemin zou ik het mensen geloof ik toch afraden om te doen. Je zou maar tegen een overijverige diender aanlopen, of een al te precieze IND- of marechausse-ambtenaar. Op zijn minst kom je in zo'n geval te zitten met een flinke kostenpost aan juridische procedures. En je weet natuurlijk ook nooit wat er in de toekomst op dit gebied misschien nog voor bizarre regels aankomen. Allemaal moeilijkheden die je voor zoiets niet-serieus als een kleine-landjes-paspoort vermoedelijk niet over je af  wilt roepen.

Heel recent in 2009 speelde overigens de zaak van de apenonderzoeker Marc van Roosmalen. Dat stelde de conclusie dat zo'n tweede mini-staatjes-nationaliteit geen kwaad kan in ieder geval in een heel ander daglicht. Toen die namelijk door de Braziliaanse overheid voor 'biopiraterij' werd opgepakt, wilde de Nederlandse overheid zich voor hem in het geheel niet inzetten. Hoewel hij zijn Nederlanderschap dus nooit had opgegeven. Hij had een aantal jaren geleden de Braziliaanse nationaliteit aangenomen, omdat dat zoals hij zei bij zijn acties daar wel handig was, hij zou dan bijvoorbeeld niet zo makkelijk kunnen worden uitgewezen. Een tweede paspoort op die manier heeft in het verleden gewoonlijk meestal niet zoveel consequenties gehad, maar in het geval van Van Roosmalen wilde de overheid zich er kennelijk de handen niet aan branden en werd een stokoude wet uit 1903 uit de kast getrokken, waarin staat dat als je vrijwillig een andere nationaliteit aangaat, je je Nederlanderschap daarbij automatisch opzegt. Hoe anders dan bijvoorbeeld de Marokkaanse overheid met dit soort dingen omgaat...

Bronvermelding dubbele nationaliteit o.a. het CBS
test

vorige - inhoudsopgave - volgende (His Lordship announces...)

©2010, Micro-nation.info / Piek-E press, unless stated otherwise