"Je moet een blad altijd maken voor de lézer."

Interview met Willem Bos

Vanwege de onzekere situatie bij ram (van najaar 2004, JP) dit keer geen intro ingeleverd.

Willem Bos is zonder twijfel de bekendste hoofdredacteur die RAM in de loop der jaren gehad heeft. Hij is oprichter van ons blad en vanaf het nul-nummer van het blad in december 1979, toen ons blad nog Break Break heette hoofdredacteur. Hij deed dat werk tot eind 1990: Willem Bos gaf in die gloriejaren bezielend leiding aan het blad. Daarnaast schreef hij zelf ook nog eens 80% van de artikelen en was daar vaak meer dan 70 uur per week mee bezig. "Ik vind dat je een blad moet maken voor de lezers. Niet voor de adverteerders of om de drukpersen te laten draaien, zoals je vaak wel ziet. Een dergelijke manier van werken zíé je ook aan een blad. We deden in die tijd als eerste blad regelmatig onderzoek naar wat de lezers wilden, door middel van een enquête/prijsvraag en zodoende konden we een blad maken helemaal naar de wens van de lezers."

Op 3 maart 1980 werd door de MARC-regeling het gebruik van de 27 MHz-band toegestaan. Willem Bos, afkomstig van een groothandelsbedrijf in meetapparatuur voor hoogfrequent, werkte in de jaren daarvoor onder andere voor het NOS-programma Hobbyskoop van Hans G. Jansen. Toen de legalisering van de 27 MHz eraan kwam, leek het hem een goed idee als er ook een tijdschrift was dat aandacht aan dat onderwerp zou besteden. Schattingen gingen er in die tijd uit dat er wel een miljoen bakjes over de toonbank zouden gaan. Hij ging vervolgens een aantal partijen bij langs, maar de voorstellen die zij deden leken, om verschillende redenen geen goed idee te zijn. Om die reden besloot hij toen maar om het plan zelf uit te voeren. "Ik had al mijn geld in het nieuwe tijdschrift zitten. Maar het was een succes. We begonnen in december 1979 met 20.000 gedrukte tijdschriften, en in maart zaten we al op 60.000 abonnees. Die begintijd was een enorme chaos. Je had toen nog geen computers zoals nu, en de afhandeling van bijvoorbeeld de nieuwe abonnees werd toen nog door bureaus gedaan. Maar naar welk bureau ik ook ging, zodra ik vertelde 600 nieuwe abonnees per week te hebben, bleken zij dat dus niet aan te kunnen. We hadden daarnaast grote problemen met het innen van de abonnementsgelden, alleen het drukken van het blad kostte al zo'n 100.000 gulden per maand. Toen in de chaos van die begintijd ook mijn compagnon nog eens een substantieel bedrag van het blad bleek te hebben gestolen, heb ik besloten om de zakelijke kant aan iemand anders over te laten. In maart 1981 ruim een jaar na het begin heb ik het blad zo verkocht aan Jan van Herksen uit Culemborg. Hij was de uitgever van bladen als Kabelvisie en Videovisie en liet de inhoud van het blad helemaal aan mij over. Tegelijk met die overname, kwam de naamswijziging van Break Break naar RAM."

Gehandicapten
Break Break, de voorloper van RAM, richtte zich aanvankelijk hoofdzakelijk op deze doelgroep van 27 MHz hobbyisten, hoewel er ook uitgebreid over kortegolf luisteren en scanners in werd geschreven..De CB-ers waren hoofdzakelijk mensen zonder erg veel interesse in techniek. Ze wilden communiceren. Daarom gebruikten wij ook de term communicatie-amateurs. Die waren weer onderverdeeld in verschillende categorieën. Zo kende Break Break ook een gedeelte, speciaal voor truckers. De bakjes werden nog een veel grotere rage dan van tevoren kon worden voorzien, en mede hierdoor kon het blad uitgroeien tot één van de grootste bladen op het gebied van de elektronicahobby in ons taalgebied. Willem Bos: "Eind jaren tachtig, toen de bakjeshobby al weer een stuk op zijn retoer ws, waren dit nog altijd 23.000 exemplaren, waarvan er zo'n 16 à 17.000 naar de vaste abonnees gingen. Het blad was in die tijd, na Elektuur, het tweede blad op dit gebied van Nederland."

De tijd dat Break Break verscheen waren het totaal andere tijden dan nu. Gehandicapten bijvoorbeeld, konden van het GAK indertijd een gratis auto ter beschikking krijgen. Die auto's bleven daarbij wel eigendom van het GAK, maar zij konden die auto voor privé-doeleinden, bijvoorbeeld voor de boodschappen of familiebezoek gebruiken. Willem Bos: "Wij hadden in die tijd de actie 'Voor elke gehandicapte een gratis bakje'. Dat deden we samen met het ombudsprogramma van Frits Bom. De aanleiding voor de actie was een mevrouw, ik weet haar naam nu nog steeds, mevrouw Van Luin. Zij kon niet lopen, en op een dag kreeg ze de Velsertunnel uitrijdend pech. Er waren in die tijd natuurlijk nog geen mobieltjes, en van de ANWB was er voor dat soort gevallen hulpsetje. Dat bestond uit een vlaggetje dat mensen in noodsituaties uit hun autoraam moesten steken; 'help' stond erop... Langskomende automobilisten en bijvoorbeeld politie en de wegenwacht zouden dat dan moeten zien en vervolgens hulp bieden. Alleen zag niemand mevrouw Van Luin. Iedereen reed door, en die arme vrouw heeft daar zeker zes uur gestaan. Uiteindelijk werd ze toch nog door de politie gevonden. Wij stelden dat als ze een bakje gehad had, ze daarmee meteen alarm had kunnen slaan en er nooit zo lang had hoeven wachten.Hierop gingen wij dus de importeurs bij langs, en voor de actie werden er zo al snel een paar honderd bakjes gratis beschikbaar gesteld. Die werden vervolgens op voorspraak van de lokale verenigingen aan mensen die daarvoor in aanmerking kwamen uitgedeeld. De actie werd ondersteund door bekende Nederlanders als André van Duin, Vader Abraham en Imca Marina, die zelf natuurlijk ook allemaal 27 MHz-er waren. Toen we trouwens al een paar honderd bakjes op die manier hadden verspreid, hoorden we van diverse mensen dat het GAK het niet goed vond dat mensen in hun auto een gat voor de antenne zouden boren. Zo zouden ze dus nóg geen alarm kunnen slaan. Uiteindelijk is ook dat met de hulp van Frits Bom en Neelie Smit-kroes toch nog goed gekomen."

BV-zwendelaars
In 1990 werd de eigenaar Jan van Herksen ziek, en hij heeft toen de hele uitgeverij, inclusief RAM verkocht aan wat al snel een paar BV-zwendelaars bleken te zijn. De abonnementsgelden voor een tijdschrift worden gewoonlijk vooraf betaald. Die zet je vervolgens als het goed is op een rekening. Met die gelden, tezamen met je advertentie-inkomsten moet je dus het hele jaar door je blad maken, dus de rekeningen aan je schrijvers en bijvoorbeeld de drukker betalen. Tegenover die betaling van de abonnees staat ook een leververplichting van het blad; de abonnees hebben er recht op dat ze iedere maand een tijdschrift voor hun geld krijgen. Het eerste dat die nieuwe eigenaren deden, was de rekening waar de lidmaatschapsgelden voor het komende jaar op stonden direct na de eigendomsoverdracht helemaal leeg maken. Het gevolg was dat de drukker niet werd betaald, maar ook mijn auteurs niet, en zelf kreeg ik ook geen loon.

"Aanvankelijk zegden ze dat toe, maar nadat ik de kopij had ingeleverd voor het decembernummer, herriepen ze alles en zeiden me toen om me niet te bemoeien met hun zaken. Wat ze niet wisten is dat ik in december 1990 niet, zoals gewoonlijk, de acceptgiro's bij het blad in had laten stoppen, zodat op dat moment niet het abonnementsgeld geïnd kon worden. RAM is dan ook geruime tijd niet meer verschenen."

"Hierna heb ik een proces tegen ze aangespannen, ik had zelf immers een groot deel van de tijd geen salaris gehad, en ook de drukker en mijn auteurs hadden nog een bedrag op ze te vorderen. Nog in datzelfde jaar heb ik het proces gewonnen. Het gevolg was dat het toenmalige RAM failliet werd verklaard. Het vervelende was echter dat de heren het blad vlak voor het faillissement aan een andere nep-bv hadden verkocht, die ook van henzelf was. Toen begon het hele circus dus weer opnieuw. Uiteindelijk is het blad vervolgens nogmaals opnieuw verkocht en de man die het toen kocht, heeft in ieder geval wel een deel van de schade betaald."

In 1992 is het blad gekocht door Ites. Dat bedrijf wilde eigenlijk alleen het blad Kabelvisie hebben, en RAM kwam toen in die koop mee. Met Kabelvisie kon namelijk de professionele markt voor kabeltelevisie worden gedomineerd, omdat dit het enige blad in die branche was. Wat Ites betreft kon RAM wel blijven bestaan, zolang het maar geen geld kostte. Dat is prima voor het voortbestaan van een blad, maar niet voor de inhoud. Dat is toch een beetje het lot geweest van RAM in de laatste jaren. Daarnaast vind ik het ook jammer dat er niet meer is gedaan om de jeugd bij de hobby en bij het blad te betrekken." Inmiddels is RAM nu eigendom van de Barneveldse Drukkerij Unie, de BDU.

Tokkel
Toen RAM nog Break Break heette had het een mascotte, Tokkel. Willem Bos: "Tokkel was een grote vogel, en die kwam overal terug. Op een gegeven moment had ik posters laten drukken, en daar stond Tokkel op, die voor zijn bedje knielde en tot de lieve Heer het volgende gebed uitsprak:

'En bescherm ook hen die tokkelen en helemaal niets te zeggen hebben. Is dat genomen?'

Dat leverde vervolgens een hele rel op. Sommigen vonden dat zoiets absoluut niet kon."

Er waren wel meer dingen die soms de boosheid van enkele leden opriepen: "Ieder jaar hadden we een aprilmop. We deden daar heel veel voor, en we probeerden er ook echt wat van te maken. Het was in ieder geval bij heel veel lezers populair. Zo hadden we in een bepaald jaar de OEN. Dat was een afkorting, en die stond voor de Oneindige Energie Nivellator. Bij het verhaal stond de bouwbeschrijving hoe je van een ruitenwissermotor, een autodynamo en een accu deze OEN kon maken. Het principe was eenvoudig: de stroom van de dynamo liet de ruitenwissermotor draaien, die met een aandrijfsnaar de dynamo weer aandreef. Van de energie die daarin omging kon je een klein beetje aftappen voor je bakje, en tevens de accu opladen. De bekende perpetuum mobile dus. We hadden ook een proefmodel gemaakt, en de foto's daarvan stonden bij het artikel, net als het telefoonnummer voor vragen, dat we speciaal voor het artikel op 1 april hadden opengesteld. Wij dachten dat eigenlijk iedereen het wel door zou hebben dat het een grap was, maar na een paar maanden werd ik gebeld door een Belgische lezer. Hij had het apparaat gebouwd, en hij moest telkens weer naar de autosloop omdat zijn ruitenwissermotor dan weer was doorgebrand. De sloper had hem uiteindelijk aangeraden om maar eens naar ons te bellen, want je kon nooit weten of er misschien geen fout zat in het aansluitschema. Toen ik vertelde dat het een grap was, werd die man ongelooflijk kwaad!"

"Een tweede aprilmop ging van het principe uit, dat je de vangrail langs de snelweg kunt beschouwen als één lange magnetische band, net als bij een bandrecorder. Als je volgens onze bouwbeschrijving een bamboe-hengeltje maakte, met daaraan een spoeltje om een stukje blik heen en een oortelefoon, dan kon je, zo zei het artikel, rijdend met de auto langs de vangrail een signaal oppikken. Wij vertelden erbij dat we al in een groot stuk van Zuid-Holland op die manier muziek op de vangrail hadden gezet en we hadden ook al een sponsor, wiens spotjes tussen de plaatjes in stonden. De rest van Nederland zou in een later stadium aan de beurt komen. Opnieuw kon je op 1 april een speciaal nummer bellen voor vragen."

Scannerverbod
"Behalve onder andere de gratis bakjes voor gehandicapten was er nog een ander belangrijk wapenfeit dat het blad op haar conto kan schrijven. In dit geval speelde het al in de tijd dat het blad RAM heette. De PTT wilde toen gaan verbieden dat er nog naar scanners geluisterd werd. Een dergelijk verbod uit diezelfde tijd is in België nog steeds geldig. De reden voor het verbod was dat PTT in die tijd nog de analoge autotelefoonnetten ATF-1 en ATF-2 exploiteerde, en die gesprekken waren met een scanner zonder probleem hoorbaar te maken, wat ze zeer ongewenst vonden. De hoofdredactie van RAM is toen met het toenmalige hoofd van de RCD ir. Koudstaal aan tafel gaan zitten, en we hebben interviews gehouden met alle kamerleden die over deze materie gingen. Daarnaast hebben we ook over de kwestie met toenmalig minister Gardeniers gesproken. Daarbij stelden we dat als uitzendingen niet beluisterd mochten worden dat ze dan maar gecodeerd moesten zijn. Net als een brief waarvan je niet wilt dat hij gelezen wordt in een envelop moet worden gedaan. Bovendien valt het luisteren naar signalen onder de vrijheid van informatievergaring, wat een grondrecht is. Het gevolg van onze actie was dat het scannerverbod er uiteindelijk niet is gekomen, en dat er daardoor nu nog steeds vrij naar scanners geluisterd mag worden."

Willem Bos is zelf sinds eind jaren zestig zendamateur. In die tijd was er nog niets kant en klaar voor de hobby te koop, en was je afhankelijk van onderdelenhandelaren en medezendamateurs. Toen in de jaren zeventig de eerste FM-zendontvangers verschenen is hij een stuk minder actief geworden in de hobby. Hij houdt zich tegenwoordig niet meer met bladen maken bezig. Wel ontwikkelt hij nog steeds elektronica, en daarnaast doet hij producttesten. Zo heeft hij kort geleden nog een aantal kortegolfradio's getest voor de Wereldomroep.